Ahmet Vefik Paşa

 
AHMET VEFİK PAŞA(1823-1891)
AHMET VEFİK PAŞA  Tanzimat devri yazarlarından, 1823-2 Nisan 1891, doğ ve ölm. İstanbul . Mühendishane'de başladığı (1831) öğrenimine Paris elçi­si Reşit Paşa'nın tercümanı olan babasının yanında, Paris'te bir Fransız lise­sinde devam etti (1834 -1837), İstanbul'a dönüşünde Tercüme Odası'na me­mur oldu (1837). Yurt içinde ve yurt dışında çok çeşitli görevlerde çalıştı; bu arada Tahran (1851), Paris (1860) elçisi, iki kere Maarif Nâzırı (1872-1878), Meclis-i Mebusan Reisi (1877), Bursa Valisi (Ocak 1879 -1882) ve iki kere de Sadrâzam (1878, 1882) oldu. Rumelihisarı'nda Kayalar Mezarlı­ğında gömüldü. Görevlerinden uzaklaştırılıp boş kaldıkça kendini edebiyat ve bilim çalışmalarına veren Vefik Paşa, Tanzimat devrinde milliyetçilik ve Türkçülük akımlarının ilk büyük temsilcisi oldu. Avrupa'da gelişen Türkoloji hareketlerine paralel bizde de dil, tarih ve folklor çalışmalarına çığır açtığı, Molière (1622-1673) komedilerinden yaptığı 16 başarılı çeviri ve uyarla­malarla Tanzimat tiyatrosuna önemli hizmetlerde bulundu. 1872 yılında Maarif Nazırı Ahmed Vefik Paşa bir dönem kaldırılmış olan Müze-i Hümayun'u Alman Dr. Phillip Anton Dethier'i müdür olarak atayarak tekrar kurar. Dr. Dethier'ın yaptığı çalışmalar sonucunda Aya İrini kilisesindeki mekân yetersiz kalır ve yeni bir inşaatın yapılması gündeme gelir. Maddi imkânsızlıklardan ötürü yeni bir bina yapılamaz fakat Fatih Sultan Mehmet döneminde yaptırılmış olan "Çinili Köşk" müzeye dönüştürülür. Hâlen İstanbul Arkeoloji Müzelerine bağlı olan Çinili Köşk restore edilerek 1880 yılında açılır.
           1879-1882 yılları arasında Bursa valisi olarak görev yaptı. Valiliği sırasında Bursa yolları ve caddelerini Paris belediye başkanı George Euègene Haaussmann’dan esinlenerek yaptırdı. Bursa’da zarar görmüş pek çok önemli anıtın onarımı şehre getirttiği Fransız mimar Leon Parvillee tarafından gerçekleştirildi. Ayrıca şehre Hükümet Konağı, Memleket Hastanesi, Belediye Binası, Tiyatro binası yaptırdı.

       Yaptırdığı tiyatro binasında çevirdiği Molière eserlerinin sahneye konulmasını sağladı; İstanbul’da yıktırılan Gedikpaşa Tiyatrosu’nun oyuncularını himayesine alarak Bursa’ya getirtti; sahnelenecek oyunların dekorundan provalarına kadar her şeyiyle ilgilendi. Ahmet Vefik Paşa’nın kurduğu bu tiyatro, İstanbul dışında Anadolu’da kurulan ilk tiyatro idi. Onun izinden giderek Adana valisi Ziya Paşa da 1880 yılında Adana’da bir tiyatro yaptırdı.

Paşa, ayrıca valiliği sırasında “Müntehabât ı Durub-ı Emsal” (Atalar Sözlüğü) adlı eserinin içeriğini 5000 maddeye çıkarıp Hüdevandigar Matbaası’nda yeniden bastırdı(1881).

 Eserleri: 
            Türk dili ve tarihi üzerine en tanınmış iki eseri Şecere-i Türk (1863) ve Lehçe-i Osmanî (1877)'dir. Molière'den uyarlamaları: *Zor Nikâhı (1869), Zoraki Tabip (1869), *Tabib-i Aşk, Dekbazlık, Meraki, Azarya, Yorgaki Dandini;
Düz­yazı çevirileri: İnfial-i Aşk, Dudukuşları, Don Civanı;
Hece vezniyle man­zum çevirileri: Savruk, Adamcıl, Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi, Tartüffe, Okumuş Kadınlar adlarını taşır * Uyarlama, çeviri bu 16 komedi, son­radan toplu olarak da basıldı: Molière'den Ahmet Vefik Paşa Külliyatı: haz: Mustafa Nihat Özön, 4 cilt; 1933). Bu külliyattan iki komedinin ayrı baskıları da vardır: Zor Nikâhı (1950), Zoraki Tabip (1940, 3.b. 1970) ★ Ahmet Vefik Paşa'yı Sevim Güray en son şu kitapla tanıttı: Ahmet Vefik Paşa TDK yayınları, 1966).

Test Çöz