Kaside

Kaside

  • Kelime anlamı “kastetmek, yönelmek”tir. Terim anlamı, “belli bir amaçla yazılmış manzume”dir.
  • Arap edebiyatından alınmıştır.
  • Beyitlerle yazılır
  • Bölümlerden oluşur. Nesib/Teşbib (giriş), girizgâh, tegazzül, methiye, fahriye dua. (Aşağıda anlatılacak)
  • Türk edebiyatında, din ve devlet büyüklerini övmek için yazılan şiirlerdir.
  • Beyit sayısı genellikle 33-99 arasındadır. Ama daha az veya çok da olabilir.
  • Kafiyelenişi gazeldeki gibidir: aa xa xa xa xa xa ...
  • Türüne, giriş bölümünün konusuna veya redifine göre isimlendirilebilir. Rediflerine göre: Su Kasidesi (Fuzulî), Güneş Kasidesi (Ahmet Paşa)... Konularına göre tevhit, münacat, naat, methiye olmak üzere türlere ayrılabilir. (Nazım türleri başlığı altında anlatılacak.)
  • İlk beytine matla; son beytine makta; en güzel beytine beytülkasid; mahlâs beytine de tac beyit denir.
  • Nefi, kasideleriyle meşhurdur.

Kasidenin Bölümleri

a. Nesib (teşbib)

  • Kasidenin giriş bölümüdür.
  • Şiir yönünden en ağır basan bölümdür.
  • Bir tabiat tasvirinin yapıldığı veya sevgilinin güzelliklerinin anlatıldığı bölümdür.
  • Bu bölümün konuları bahar, kış, yaz, Ramazan, bayram, nevruz, hamam, gül, sünbül, güneş, söz ustalığı, kalem, gece, savaş, at veya bir güzel olabilir.Kasideler bu bölümde ele alınan konuya göre adlandırılır.

b. Girizgâh (giriz)

  • Asıl konuya giriş yapmak üzere düzenlenmiş en fazla iki beyitlik bölümdür.

c. Medhiye

  • Kasidenin sunulduğu kişinin, yani padişahın veya bir devlet büyüğünün övüldüğü bölümdür.
  • Bu bölümde abartılı ve sanatlı bir övgü vardır.

 

d. Tegazzül

  • Şairin, genellikle medhiyeden sonra bir gazel söylediği bölümdür. Her kasidede bulunmaz.

e. Fahriye

  • Şairin kendini övdüğü bölümdür. Burada da şair abartılı bir ifade kullanır.

f. Dua

  • Şairin, kendisi ve övdüğü kişi için Allah’tan yardım dilediği bölümdür. Bu bölümde şairin mahlâsı geçer ve bu mahlâs beytine “taç beyit” ya da “şah beyit” denir.
  • Kasidenin en güzel beytine beytü’l-kasid denir.