ROMANTİZM (COŞUMCULUK)
1830’lu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur. Victor Hugo’nun “Hernani” adlı oyunuyla bir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır. XVIII.yy sonunda başlayan,klasik edebiyatın yerine geçen duygu ve hayale fazla yer veren edebiyat dönemidir.
Romantizmin ortaya çıkışında 1789′da gerçekleşen Fransız İhtilalı’nın etkisiyle oluşan sosyo-ekonomik yapının, siyasal yönetimin ve felsefi alandaki değişmelerin büyük etkisi vardır.
Fransız İhtilalı sonrasında krallık yönetimi yıkılmış, soylular yönetimden uzaklaştırılmış, ihtilâlı gerçekleştiren burjuvalar ile onları destekleyen halk tabakası yönetime el koymuştur. Krallığın tüm yasaları ortadan kalktığı için sınırsız bir demokrasi anlayışı doğmuştur. Demokrasi kurallarının tam olarak belirlenemediği bu dönemde Fransa bir iç karışıklığa doğru sürüklenmiş, toplum “Kralcılar- Cumhuriyetçiler” biçiminde ikiye bölünmüştür.
Romantizmin doğduğu ortam tam bir karşıtlıklar ortamıdır. Bu ortamda iyi ile kötü, akla kara, zayıf ile güçlü, coşku ile karamsarlık, geçmiş ile gelecek, akıl ile duygu, gerçek ile hayal yan yanadır.Soylular yönetimden uzaklaştırılınca monarşi güçlenmiş, edebiyat da halka yönelerek onun sorunlarını ele almış, ona seslenmiştir. Fransız İhtilali nasıl, krallık rejimine son verdiyse, Romantizm de Klasisizmin bütün kurallarını yıkmıştır.Kişiliği ve sanatçı özgürlüğünü her şeyin üstünde tutan romantik yazarlar, çok değişik duygu ve düşünceleri yansıtmışlardır. Romantik yazarlar arasında bu yüzden büyük farklar vardır; onları birleştiren tek nokta Klasisizme karşı çıkışlarıdır.
Romantizmin babası Rousseau’dur.Kant,Fichte,Schelling
Klasizme tepki olarak doğmuş bulunan bu edebiyat okulu Victor Hugo ile sistemli bir şekil aldıktan sonra bütün Avrupa’da ve İngiltere’de gelişmiş ve yayılmıştırAvrupa’da o zamana kadar süregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare, Goethe ve Schiller hayranlığına bırakmıştır.
- Klasik öğretinin bütün kuralları yıkılmış, Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlık mucizeleri, milli efsaneler işlenmiş; konular ya tarihten ya da günlük olaylardan çıkarılmıştır.
- Romantizm ulusların kültür ve edebiyatlarında kendilerini buluşudur.
- Tabiat manzaralarının, yerli ve yabancı törelerin betimlenmesine geniş yer verilmiş, insan psikolojisinin soyut olarak incelenmesi bırakılarak, insanlar çevrelerinde incelenmiş, insanın islâhından önce toplumun ıslahı amacı ön plana alınmıştır.
- Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya önem vermesine karşılık, romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştir.
- Yazarlar eserlerinde kişiliklerini gizlememişler, olaylar karşısında duygu ve görüşlerini açıkça anlatmışlardır.
- Romantik şiirde, doğa sevgisi; bireycilik; Ortaçağa, yabancı ülkelere, Doğu’ya hayranlık; toplumsal geleneklere isyan; duygulara, doğaüstü güçlere, rüyalara, ihtiraslara bağlılık dikkat çeker.
- Zıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı güzel, çirkin... bütün yönleriyle vermeye çalışırlar.
- Klasiklerin önemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının çoğu dindardır.
- Sanat toplum içindir. Felsefesi hâkimdir.
- Din, her şeyin gelip geçici olduğunu söylediği için de kahramanlar, genellikle kuşkulu, üzüntülü ve karamsardırlar.
- Edebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine, günlük konuşma dilini kullanmayı benimseyen romantikler, her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardır.
- Genel olanın yerine özeli, tipin yerine göz alıcı olanı seçmişlerdir. Aşk, ölüm, tabiat en belli başlı konular olarak dikkat çeker.
- Klasik trajedideki üç birlik kuralı kaldırıldı.
- Bu akımda oyun türlerinden dram, edebiyat türlerinden de roman gelişmiştir.
Başlıca temsilcileri: Belli Başlı Sanatçılar ve eserleri
Jean Jacgues Rousseau(1712-1778)Fr:Emile,Toplum Anlaşması, İtiraflar,Yalnız Gezer’in Hayalleri
Johann Wolfang Von Goethe(1739-1832)Alman:Genç Werther’in Istırapları(Mektup), Faust, Tasso(piyes)
Friedrich Schiller(1759-1806)Alman:Dram Şairi,Haydutlar,Hile ve Sevgi, Don Carlos,Maria Stuart, Ballodor Şiirleri, Jeanne Ditrc; Wilhelm Tell
Madame de Stael(1766-1817)Fr:Eleştirmen,Edebiyata Dair,Almanyaya Dair
François Rene de Chateaubriand(1768-1848)Fransız:Atala,Mezar Ötesinden
William Wordsworth(1770-1850)İngiliz: (Göl Şairi),The Predule,Lyrical Ballads,The Evening Walk
Friendrich Novalis(1772-1801)Alman:Saisin Çömezleri,Hristiyanlık ve Avrupa,Dinsel Şarkılar,Geceye İlahiler
Friedrich Scheleyel(1772-1829)Alman.romantik yazar:Lucinde(roman)
Samuel Colridre(1772-1834)İngiliz.:Göl Şairleri,İhtiyar Denizcinin Türküsü,Sibil Yaprakları,Love Poems
George Gordon Byran-Lord Byran(1788-1824)İng:Childe Harold Pilgrimaye,Don Juan,Şilyon Mahpusu ,Hanfred
Alphonse de Lamartine(1790-1869)Fr: Tefekkürler, Dindar ve Şairane Ahenkler, Raphael,Graziella
Percy Bysshe Sheley(1792-1822)İng bayan lirik şair: Kurtulmuş Promete,Şairin Savunması,Allaha inanmanın Reddi,Yalnızlığın Ruhu
John Keats(1795-1821)İng:Hyperion,Eve Of Strengs,Lamia
Alfred de Vigny(1797-1863)Fr.:Lemont de Olivers Reytin Dağı,Eloa,Samson ‘un Hiddeeti
Alexandre Dumas (1802-1870)Fransız: Üç Silahşörler, Monte Kristo Kontu
Victor Hugo(1802-1885)Fransız. Harika çocuk, Fransız dilinin ve şiirinin en büyük ustalarındandır. Ölümü Fransız matemi ilan edildi. Balkan Savaşlarında Osmanlıya karşı savaştı.
Eserleri:
Sonbahar Yaprakları (Şiir)
Tiyatro:Hernani, RuyBlas
Roman:Notr Dame De Paris,Les Miserdoles(Sefiller)
George Sand(1804-1876)Fransız kadın romancı.İndianna,Mahrem Notlar,Ömrümün Hikayesi,Mektuplar,Şeytanlı Göl
Alfred de Musset(1810-1857)Fransız Şair ve tiyatrocu:İspanya ve İtalya Hikayeleri, Geceler,Tanrıya Bağlanan Umut,Bir Zamane Çocuğunun İtirafları.
Stendhal (Romantizmden realizme geçmiştir)
Balzac (Romantizmden realizme geçmiştir)
“Romantizm, ağlayan yıldız, inleyen rüzgâr, ürperen gece, kendinden geçen çiçektir”.
Musset
TÜRK EDEBİYATINDA ROMANTİZM
Tanzimat edebiyatı dönemindeki ürünlerin çoğunluğu romantik akımın etkisiyle kaleme alınmıştır.
Namık Kemal roman ve tiyatrolarıyla
Ahmet Mithat, ilk romanlarıyla
Recaizade Mahmut Ekrem, şiirleriyle
Abdülhak Hamit, tiyatrolarıyla