Tanzimat Sanatçılar

          

       Şinasi ,Ziya Paşa , Namık Kemal topluluğu olarak anılır. Ahmet Mithat Efendi, Şemsettin Sami, Ahmet Vefik Pa­şa, Direktör Ali Bey, Ali Suavi, I. topluluğun diğer önemli sanatçılarıdır.

İBRAHİM ŞİNASİ (1826 – 1871)

• I. topluluğun öncüsüdür.
• Dilde sadeleşme hareketine öncülük etmiştir.
• Edebiyatımızda noktalama işaretini ilk kez kullanmıştır.
• Kasidelerinde içerik ve şekil bakımından yenilikler görülür.
• Eserlerinde parça güzelliği yerine bütün güzelliğine önem vermiştir.
• La Fontaine’in fabllarını manzum olarak çevirmiştir.
• Durub-ı Emsal-i Osmaniye adlı eseriyle atasözlerini bilimsel bir anlayışla derlemiştir.
• İlk tiyatro eserimiz olan Şair Evlenmesi’ni (1860) yazmıştır. Şair Evlenmesi, görücü usulü ile evliliğin yanlışlığını konu edinir.
• İlk özel gazete Tercüman-ı Ahval’i (1860) Agâh Efendi’yle birlikte çıkarmıştır.
• İlk makale olan Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi’ni (1860) yazmıştır.
• Tasvir-i Efkâr gazetesini çıkarmıştır (1862).
• Batı’dan yaptığı şiir çevirilerini Tercüme-i Manzume’de toplamıştır.
• Klasisizmden etkilenmiştir.

Eserleri

• Tiyatro: Şair Evlenmesi
• Şiir: Müntehabat-ı Eş’ar
• Derleme: Durub-ı Emsal-i Osmaniye
• Sözlük: Kamus-ı Osmanî (tamamlayamamıştır)
• Çeviri: Tercüme-i Manzume
   

ZİYA PAŞA (1829 – 1880)

• Şiirleri divan edebiyatı tarzındadır.
• Şiir ve İnşa adlı makalesinde halk edebiyatını; “Harabat” adlı antoloji ile divan edebiyatını övmüş, bu yüzden Namık Kemal tarafından eleştirilmiştir.
• Hece ölçüsüyle yazdığı şiirleri de vardır. Genellikle aruzu kullanmıştır.
• Bağdatlı Ruhi’ye nazire olarak yazdığı Terkib-i Bent‘i önemlidir.
• Şiirleriyle toplumdaki olumsuzlukları eleştirmiş ve felsefi konuları ele almıştır.
• Dönemin idarecilerine (Özellikle Ali Paşa’ya) yönelik hicivler yazmıştır (Zafername).
• Çeviriler yapmıştır.
• Toplumsal şiirlerinde hak, hürriyet, adalet, medeniyet, ahlak gibi kavramları işlemiştir.
• Namık Kemal’le birlikte yurt dışında çıkarılan ilk gazete olan “Hürriyet”i yayımlamıştır.
• Romantizm akımından etkilenmiştir.

Eserleri:

• Şiir: Eş’ar-ı Ziya
• Antoloji: Harabat (Antoloji, III cilt)
• Tercüme: Rüya’nın Encamı, Endülüs Tarihi, Engizisyon Tarihi, Emil, Tartüffe…
• Hiciv: Zafername (Nazım-nesir karışık)
• Makale: Şiir ve İnşa
• Mektup: Veraset Mektupları
• Anı: Defter-i Amal
   

NAMIK KEMAL (1840 – 1888)

• “Vatan şairi”dir.
• Şiir, eleştiri, biyografi, roman, tarih, makale gibi farklı tür­lerde eserler vermiştir.
• “Toplum için sanat” anlayışındadır.
• Eserlerinde vatan, hürriyet, özgürlük, eşitlik gibi konuları işlemiştir.
• Edebiyatçı kimliği kadar fikir adamı kimliği de önemlidir.
• Dilin sadeleşmesi taraftarıdır.
• Şiirlerini, heyecanlı bir söylevci edasıyla yazmıştır.
• Hece ile şiirler de yazmıştır; ama genellikle aruzu kullan­mıştır.
• Şiirlerinde hem konu hem de biçim bakımından yenilikler görülür.
• Ziya Paşa’nın eski edebiyatı övdüğü “Harabat” adlı anto­lojisini eleştirmek amacıyla yazdığı“Tahrib-i Harabat”la ilk eleştiri kitabı örneğini vermiştir.
• Namık Kemal, tiyatrolarında aşk dramları, vatanseverlik, fedakârlık, ahlak gibi konuları işlemiştir.
• “Vatan Makalesi” adlı önemli bir yazısı vardır.
• Tasvir-i Efkâr gazetesini Şinasi’den devralmıştır.
• Ziya Paşa ile birlikte Londra’da Hürriyet gazetesini çıkarmıştır.
• Mektupları vardır. Magosa’da yazdığı mektuplar Batılı anlamda anı türünün ilk örneği sayılmaktadır.
• Romantizmden etkilenmiştir.

Eserleri:

• Roman: İntibah, Cezmi
• Tiyatro: Vatan yahut Silistre, Gülnihal, Kara Bela, Akif Bey, Celalettin Harzemşah
• Eleştiri: Tahrib-i Harabat, Takib-i Harabat (iki eser de Ziya Paşanın Harabat’ına karşı yazılmıştır.), İrfan Paşa’ya Mektup, Renan Müdafaanamesi
• Tarih: Devr-i İstila, Kanije, Silistre Muhasarası, Osmanlı Tarihi, Büyük İslam Tarihi
• Biyografi: Evrak-ı Perişan (Fatih, Yavuz Sultan ve Selahat­tin Eyyubi’yi anlatır.)
• Anı: Magosa Mektupları
   

AHMET MİTHAT EFENDİ (1844 – 1912)

• Eserlerini “halk için roman anlayışıyla” yazmıştır.
• Döneminin en çok eser veren yazarıdır.
• “Yazı makinesi” olarak nitelenen yazar, roman, hikâye ve tiyatro gibi birçok türde eser vermiştir.
• Romanlarında halkı bilgilendirmek için akışı keserek ansik­lopedik bilgiler vermiştir.
• Tercüman-ı Hakikat gazetesini çıkarmıştır.
• Teknik ve üslup bakımından zayıf eserler vermiştir.
• Dili sade ve anlaşılırdır.
• Hayatını kalemiyle kazanan ilk yazarımızdır.
• Servet-i Fünun aleyhine “Dekadanlar” adlı bir yazı yazmış­tır. Bu yazıyla Servet-i Fünuncu gençleri anlaşılmaz şiirler yazmakla eleştirmiştir.
• Felatun Beyle Rakım Efendi romanında yanlış batılılaşmayı eleştirmiştir. Bu romandaki Felatun Bey “Batı”yı, Rakım Efendi “Doğu”yu temsil eder.
• Romantizmden etkilenmiştir.

Eserleri:

• Hikâye: Kıssadan Hisse, Letaif-i Rivayat (25 cilt)
• Roman: Yeniçeriler, Hasan Mellah, Hüseyin Fellah, Felatun Beyle Rakım Efendi, Süleyman Musli, Henüz On Yedi Yaşında, Esrar-ı Cinayat, Durdane Hanım, Dünyaya İkinci Geliş, Jön Türk, Paris’te Bir Türk…
• Tiyatro: Eyvah, Çerkez Özdenler, Çengi
• Gezi: Avrupa’da Bir Cevelan
• Biyografi: Beşir Fuat
   

AHMET VEFİK PAŞA (1823 – 1891)

• Devlet adamı ve yazardır.
• Moliere’den yaptığı çeviri ve adaptasyonlarla tanınmıştır.
• Milliyetçilik ve Türkçülük akımlarının ilk temsilcilerindendir.
• Tiyatro tarihimizde özel bir yeri vardır, Türk tiyatrosunun kurucusu sayılmaktadır.
• Lehçe-i Osmanî adlı, Anadolu Türkçesine ait ilk sözlüğü hazırlamıştır.
• Klasisizmden etkilenmiştir.

Eserleri:

• Moliere’den Tiyatro Çeviri ve Uyarlama: İnfal-i Aşk, Zor Nikah, Zoraki Tabip, Tabib-i Aşk, Meraki, Azarya, Yor­gaki Dandini, Savruk, Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi
• Sözlük: Lehçe-i Osmanî
• Tarih: Şecere-i Türk Çevirisi (Ebulgazi Bahadır Han’ın bu önemli eserini Türkiye Türkçesi’ne çevirmiştir.)

 

ŞEMSETTİN SAMİ (1850 – 1904)

• İlk yerli roman olan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat’ı yazmıştır.
• Diğer önemli eserleri Kamus-ı Türkî, Kamus-ı Alam ve Orhun Kitabeleri Çevirisi‘dir.

 

ALİ SUAVİ (1839 – 1878)

• Muhbir gazetesindeki yazılarında sade bir dil kullanarak Tanzimat dönemindeki dilde Türkçülük hareketine öncülük etmiştir.
• Milliyetçilik düşüncesinin kökleşmesine çalışmıştır.
• “Hive Hanlığı” adlı eserinde milliyetçi yönü öne çıkar.
• “Kamusü’l-UIum ve’l-Maarif” (Bilim ve Kültür Sözlüğü) adlı bir ansiklopedisi de vardır.

 

DİREKTÖR ALİ BEY (1844 – 1899)

• Tiyatro alanındaki çalışmalarıyla ve özellikle Ayyar Hamza adlı uyarlamasıyla tanınır.
• Diğer önemli eserleri: Kokona Yatıyor (tiyatro), Seyahat Jurnali (Batılı anlamda ilk günlüktür.)
   

RECAİZADE MAHMUT EKREM (1847 – 1914)

• “Üstat” olarak bilinir.
• II. Topluluğun önder nitelikli üyesidir.
• Şiir, hikâye, roman, tiyatro, eleştiri türlerinde eserler ver­miştir.
• “Her güzel şey şiirin konusu olabilir.” görüşüyle Türk şi­irinin konusunu genişletmiştir.
• “Sanat sanat içindir.” anlayışına bağlıdır.
• İlk realist roman olan Araba Sevdası’nda “Bihruz Bey” karakterinden hareketle yanlış Batılılaşmayı eleştirmiştir.
• Muallim Naci’yle eski-yeni edebiyat tartışmalarına girmiş; yeni edebiyatı ve “kulak için kafiye” anlayışını savunmuştur.
• Tartışmalar sırasında etrafında toplanan gençler üzerinde etkili olan yazar, Servet-i Fünun’un hazırlayıcısı olmuştur.
• Şiirlerinde romantiktir.
• Romanlarında realizmin etkisindedir.
• Talim-i Edebiyat adlı edebiyat bilgilerini içeren bir ders kitabı yazmıştır.

Eserleri:

• Şiir: Nağme-i Seher, Yadigar-ı Şebab, Pejmürde, Nijad Ekrem (Ölen oğlu için yazmıştır),Zemzeme (III Cilt) 
• Tiyatro: Afife Anjelik, Vuslat yahut Süreksiz Sevinç, Çok Bilen Çok Yanılır, Atala
• Roman: Araba Sevdası (ilk realist romandır.)
• Hikâye: Şemsa, Muhsin Bey
• Eleştiri: Takdir-i Elhan (Muallim Naci ile kavgaları, kafiye konusu)
   

ABDÜLHAK HAMİT (TARHAN) (1852 – 1937)

• Şair-i Azam olarak tanınmıştır.
• Tanzimat I. dönemiyle başlayan yenileşme hareketindeki asıl başarıyı şiirleriyle sağlamıştır.
• Ölümü ve metafizik konuları ele alan felsefi şiirler yazmıştır.
• Aşk, doğa, vatan sevgisi de işlediği konulardandır.
• Sanat için sanat, anlayışındadır.
• Aruzun yanında heceyi de kullanmıştır.
• Şiirlerinde tezata yer vermiştir.
• Şiirlerinde şaşırtmacadan da yararlanmıştır.
• İlk pastoral şiirimiz olan Sahra’yı yazmıştır.
• Süslü ve sanatlı bir dili vardır; dil kurallarını fazla zorlamıştır.
• Romantizmin etkisindedir.
• Tiyatro eserleri sahne tekniğine uygun değildir, okunmak için yazılmıştır.
• Hece veya aruzu kullanarak manzum olarak kaleme aldığı tiyatroları vardır. Bazıları mensur olarak kaleme alınmıştır.
• Tiyatrolarında tarihsel ve hayali konuları işlemiştir.

Eserleri:

• Şiir: Sahra, Divaneliklerim yahut Belde, Makber, Ölü, Bunlar Odur, Hacle, Baladan Bir Ses…
• Tiyatro: Macera-yı Aşk, Sabr-ü Sebat, İçli Kız, Duhter-i Hindu, Nesteren, Eşber, Tezer, Finten, İbn-i Musa, İlhan, Turhan yahut Endülüs’ün Fethi…
   

SAMİ PAŞAZADE SEZAİ (1860 – 1936)

• Tanzimat edebiyatının realist yazarlarındandır.
• İngiliz ve Fransız Edebiyatını iyi tanıyan bir yazardır.
• Esir kız Dilber’in maceralarını anlattığı “Sergüzeşt” (1889) romanıyla tanınır; bu romanda kölelik düzenini eleştirmiştir.
• Sergüzeşt (macera anlamına gelmektedir), romantizmden realizme geçiş özellikleri taşır.
• Toplumsal sorunları işlemiştir.
• Dönemine göre sade bir dil kullanmıştır.
• Gerçekçi yazarlardandır.

Eserleri:

• Roman: Sergüzeşt
• Hikâye: Küçük Şeyler (Batılı anlamda ilk öyküler.)
• Gezi-sohbet: Rumuzü’l-Edep
• Tiyatro: Şir
   

MUALLİM NACİ (1850 – 1893)

• Tanzimat edebiyatında divan edebiyatı alışkanlıklarını savunan ve sürdüren bir yazardır.
• “Kafiye, göz içindir.” anlayışını savunmuş ve Recaizade Mahmut Ekrem’le tar­tışmıştır.
• Sade bir dille ve hece ölçüsüyle yazdığı şiirleri de vardır.

Eserleri:

• Şiir: Ateşpare, Füruzan, Şerare
• Eleştiri: Muallim, Demdeme
• Anı: Ömer’in Çocukluğu
• Sözlük: Istılahat-ı Edebiye, Lügat-i Naci

 

NABİZADE NAZIM (1862 – 1893)

• Realist, natüralist özellikler taşıyan bir yazardır.
• İlk köy romanı olan Karabibik‘i (1890) yazmıştır.
• Zehra adlı realist-natüralist romanı edebiyatımızda ilk psikolojik roman denemesi ve ilk tezli romandır.