Orhan Asena

       Lise yıllarında şiirin yanısıra öyküler de yazan yazarın bu öykü ve şiirleri “Yeni Mecmua”, “Yücel”, “Çınaraltı”, “Varlık”, “Yeni İstanbul”, “Yaratış” gibi dergilerde yayımlandı. Edebiyat öğretmeni, Orhan Asena’nın yazdığı ilk manzum yapıt olan “İntikam” adlı oyunu sahnelemek istedi. Fakat bu proje gerçekleşemedi. "İkinci oyunu ise tamamlayamadığı düz yazı yapıtı “Tamara” yarı hayal, yarı tarihi içerik taşıyan bir oyundur.

       İlk tiyatro temsilini Diyarbakır’da izledi. “Zehirli Kucak” adlı oyunda Talât Artemel’i izleyen Asena, son derece etkilendi. 1940 yılında, liseyi bitirdikten sonra, babasının zorlamasıyla parasız yatılı olarak, tıp fakültesine girdi. 1941 yılında ilk şiir kitabı “Masal” basıldı. "Tıp fakültesi son sınıftayken kadın-doğum sınavı öncesi her şeyi bir yana bırakarak, manzum ve tiyatro formunda olan “Zamanın Arkası” adlı oyunu yazdı. *“Şadırvan” dergisinin açtığı bir yarışmada birinci oldu.

       1945 yılında tıp fakültesini bitirdi. Ramandağı Petrol Arama Kampları hekimliğine atandı. Ramandağı Petrol Arama Kampları hekimliği yaptığı sırada eşi Neriman Asena ile evlendi. İki oğlu oldu: Bora ve Aydın Asena. Orhan Asena Eğil Hükümet Tabibliği, Eskişehir, İskenderun, Kırıkhan, Dörtyol’da geçen askerlik görevini tamamladıktan sonra Niksar’da sıtma savaş tabibliği, Ulukışla’da hükümet tabibliği yaptı. 1952 yılında, ihtisas için Ankara’ya geldi.

        Ankara’ya gelişiyle birlikte kaleme almaya başladığı “Gılgameş” (“Tanrılar ve İnsanlar”) adlı oyun yazarlık yaşamında bir çıkış, bir yükseliş oldu. Bu oyun 1954 yılında, Ankara’da, Büyük Tiyatro’da oynandı. 1954 yılında, Ankara Dr. Sami Ulus Çocuk Hastanesi’nde pediatri üzerine ihtisasını yaptı ve Çocuk Esirgeme Kurumu’nda sağlık müdürü oldu. Ek iş olarak, Atatürk Orman Çiftliğinin doktorluğunu üstlendi. Bu çalışmalarını 1964 yılına dek sürdürdü.

      1956 yılında, “Kocaoğlan” adlı oyunuyla Basın Yayın Turizm Genel Müdürlüğü nün açtığı radyofonik oyun yarışmasında Dram Birincisi Ödülünü aldı. 1960 yılında, “Gılgameş" adlı oyunuyla Türk Dil Kurumu Tiyatro Ödülü’nü aldı. 1964 yılında, iyi bir yabancı dile sahip olabilmek için Almanya’ya gitti. 1966 yılında, yurt özlemine dayanamayarak Türkiye’ye döndü ve Sosyal Sigortalar Polikliniği’nde çalışmaya başladı. 1971 yılında, “Atçalı Kel Mehmet” adlı oyunuyla Ankara Sanat Sevenler Derneği Yılın En İyi Oyunu Ödülü nü ve TRT Başarı Ödülü’nü aldı. Almanya’daki şefi yerinin hazır olduğunu söyleyerek onu Almanya’ya davet etti. Bunun üzerine Almanya’ya giden Asena “Şili de Av” adlı yapıtını orada kaleme aldı. Bu oyun için öldürülen, Şili Devlet Başkanı Salvador Allende’nin eşi ile mektuplaştı. Genco Erkal bu oyunu sahnelediğinde prömiyerine onu çağırdı. Ama Türkiye’ye gelmesi mümkün olmadı. 1974 yılında, “Şili’de Av” adlı oyunuyla Tiyatro 74 dergisi Yılın Oyun Ödiilü’nü ve İsmet Küntay Ödülü nü aldı. “Karagöz Emekli” adlı oyunuyla Kültür Bakanlığı Karagöz Oyunları Yarışması Üçüncülük Ödülünü aldı. 1977 yılına dek Almanya’da kalan Orhan Asena seçimlerde oy kullanmak amacıyla Türkiye’ye döndü. Bu kesin bir dönüş oldu. Bir doktor arkadaşı ile ortak muayenehane açtı. 1979 yılında, “Ölü Kentin Nabzı” adlı oyunuyla İsmet Küntay Ödülü nü ve Avni Dilligil Ödülü’nü aldı.  12 Eylül'den sonra, 1982-1983 yılları arasında, Atilla Sav’ın önerisiyle SODEP’in kurucuları arasına katıldı. Ancak tüm yazarlar ve aydınlar veto edildi. Adı veto edilince de yerine Turgut Atalay’ı önerdi. 1983 yılında, “Ölümü Yaşamak” adlı oyunuyla Avni Dilligil Ödülünü aldı. “Ya Devlet Başa Kuzgun Leşe” adlı oyunuyla İş Bankası Tiyatro Büyük Ödülü nü aldı. Turgut Atalay daha sonraları, Diyarbakır'daki görevi sırasında, orada bulunan tiyatroya Orhan Asena adının verilmesine ön ayak oldu. Asena bundan sonra da aktif siyaset yaşamına girmedi. 1988 yılında, Torunu Mert ile “Dede Torun" adlı oyunu birlikte yazdı. Oyunun telif ücretini iki yazar olarak bölüştüler. Asena, Diyarbakır Belediye Tiyatrosunun kurucuları arasındadır. Ziya Demirel ile birlikte yaptıkları çalışmalar sonucunda tiyatroyu açtılar. İlk oyun 1990 yılında sahnelenen “Atçalı Kel Mehmet”dir. 1991 yılında, “Öç" ve “Ana” oyunları perde açtı.  Bu oyunlarını ise “Ölümü Yaşamak" ve “Yalan” izledi. O yıllarda sık sık Diyarbakır'a gitti. Ziya Demirci ile birlikte tiyatroya hevesli gençleri yetiştirdiler. 1991 yılında, kendi adına oyun yazma yarışması düzenlendi. 1992-1998 yılları arasında Devlet Tiyatroları Edebi Kurul başkanlığını yaptı.

       Başkanlığı sırasında tiyatronun etik ve estetik değerlerinin yılmaz savunucusu oldu. Dürüst kişiliği ve iş ahlakı ile kendisine gönderilen tüm oyunları büyük bir titizlikle inceledi ve değerlendirdi. Bu itinası onun görme yetisini olumsuz etkiledi. 1993 yılında, Kültür Bakanlığı ve Edebiyatçılar Derneği’nden Onur Ödülü aldı. Bu dönemde sağlık sorunları ciddiyet kazandı ve kalp ameliyatı geçirdi. “Bir Ömrün Akşamında” adlı oyunu, ameliyat öncesi ve sonrası hastanede yazdı. 1995 yılında, Behçet Aysan Şiir Ödülü jürisinde yer aldı. 1996 yılında, torunu Özlem doğdu. “Yunus Emre” adlı oyunuyla Bakırköy Belediyesi Yunus Emre Oyun Yarışması’nda Başarı Ödülü’nü aldı. “Nazım Üçlemesi”nden “İçerdeki Adam” adlı oyunuyla Uluslararası Tiyatro Enstitüsü Tiyatro Milli Merkezinin Ödülün’ü aldı.  2001 yılında torunu ağladığı zaman bile burkulan kalbi, tüm edebiyat ve sanat camiasını derin bir üzüntüye boğarak durdu.

 

Eserleri

ŞİİR

Masal (1941 ilk kitabı)
Kıtkanaat (1957 şiir kitabı)

OYUNLARI

İntikam (Lise yıllarında yazdığı ilk oyunu)  
Tamara(Tamamlanmamış ikinci oyunu)
Zamanın Arkası (oyun)  
Bir Ölü Dolaşıyor (1947 oyun)  
Garip Dede Çıkmazı(oyun)  
Gılgamış ( Tanrılar ve İnsanlar’) (1954 oyun bu yapıtını daha sonra opera librettosu olarak da yazmıştır)  
Korku (1956 oyun)  
Kocaoğlan(1956 oyun)  
 Van Gogh (1157 opera librettosu)
Hürrem Sultan(\959 oyun)  
Yalan(1959 oyun)  
Gecenin Sonu (1962 oyun)  
Kapılar (1963 oyun)  
Mustafa (1963 çocuk oyunu)  
Tohum ve Toprak{Alemdar Mustafa Paşa) (1963 oyun)  
Hacivat Politikacı(1964 Karagöz oyunu)  
Fadik Kız (1964 oyun)  
Toroslardan Öteye( 1965 oyun)  
Dayım Evleniyor(Dostoyevski’nin Stepancikova Köyü adlı romanından tiyatroya uyarlama)
Ana (1967 mono dram)
 Satrançtaki Şah (Kral Dü-şü’) (1967 oyun)
Öç (1968 buruk güldürü)
Yalnız Tanrının Eli Titremez (oyun)  
Sağırlar Söğüşmesi (YurttaşA YurttaşB Yurttaş C’) (oyun)  
Korkunç Oyun (1968 kara mizah)  
Simavnalı Şeyh Bedreddin (1969 oyun)  
Atçalı Kel Mehmet (1970 oyun)  
Geçkin Kız (1971 oyun)  
El Kapısı 0971 oyun)
İkili Yaşam (1971 oyun)  
Adamın Biri(oyun)  
Sıfırın Ötesi(Küçük Adamın Büyük Düşleri) (1971 oyun)  
Kurtlar Kuşlar Uyanınca (1971 oyun)  16 Mart 1920 (1973 oyun)
Şili de Av (1973 oyun)  
Büyük Curcuna(1974 Kara-göz oyunu)  
Karagöz Emekli (1974 Karagöz oyunu)
Ali (1975 çocuk oyunu)  
Ölü Kentin Nabzı (1977 oyun)  
Murtaza(1978 oyun)  
Bir Başkana Ağıt (Salvador Ailende’) (1980 oyun)  
Ak Kartalın Oğlu(oyun)
Seyisbaşı Konağı (1981 oyun)
Ölümü Yaşamak (1982 oyun)  
Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe (1982 oyun)  
Yıldız Yargılaması(1983 oyun)  
Ankara 1920 (1983 oyun)  
Roksolan (İlk Yıllar’) (1985 oyun)  
Sığıntı(1986 oyun)  
Ayla Öğretmen(1986 oyun)  
Candan Can Koparmak (1987 oyun)  
Ana Baha Günleri (1987 oyun)
Dede Torun (1988 çocuk oyunu)  
Cehennemde Bir Ay (1991 oyun)  
Bir Küçük Gece Müziği (1991 müzikal)  
Yunus Emre(1991 müzikal)  
Hünkar Bektaş Veli (1991 müzikal)
Nazım Üçlemesi (Arayan Adam İçerdeki Adam Dünya Yurttaşı’) (1992 oyun)
Bir Ömrün Akşamında(1993, otobiyografik oyun).