Düşünceyi Geliştirme Yolları ve Anlatım Özellikleri
Fikirlerin, duyguların açık biçimde anlatılması gerekir. Anlatılacak halin ve olayın,betimlenecek görüşün ve sezginin dile getirilecek duygunun ve düşüncenin anlatıcının zihninde açık biçimde betimlenmesi gerekir. Anlatılacak, dile getirilecek betimlenecek hususların dilin bilinen ve kabul edilen kurallarına uyarak düzenlenmesi zorunludur.
A)Açıklık: Anlatımın hiçbir tartışmaya yol açmadan, tek bir yargıyı açıkça ifade etmesidir.Açık anlatımda birden çok yorum çıkmaz herkes aynı şeyi anlar.Açıklığın olmadığı anlatımda ‘kapalılık’ söz konusu olur.
- Açık bir anlatımda söz gereksiz yere uzatılmaz karmaşık ve anlaşılmaz güç cümleler kullanılmaz.
- Açık bir anlatımda edebi sanatlara yer verilmez.
- Sözcüğün yanlış yerde kullanılması açıklığı bozar.
- Kimi zaman zamirlerin belirtilmemiş olması açıklığı bozar.
- Virgül eksikliği ya da virgülün yanlış yerde kullanılması açıklığı bozar.
- Yanlış anlamda kullanılan sözcükler açıklığı bozar.
- Açık bir anlatım şu üç özelliği gerektirir:
1-Akıcılık: Sözcüklerin ve cümlelerin kolayca söylenebilmesidir.
- Gereksiz ek veya heceler akılcılığı bozar.
2-Duruluk:Yargının ne bir eksik, ne bir fazla; yeterli sayıda sözcüklerle anlatılmasıdır.
- Aynı anlamı veren sözcüklerin bir arada kullanılması duruluğu bozar.
- Eklerin gereksiz kullanımı duruluğu bozar.
3-Yalınlık(Sadelik):Anlatımın süsten (söz sanatları, ağır sözcükler ve özenli uzun cümlelerden) uzak olmasıdır. Karşıtı süslülüktür.Çok süslü ağır anlatımlar için ‘ağdalı’ ifadesi kullanılır. Yalın bir cümlede düşünce ve duygular kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir.
- Ağır (anlaşılması zor) sözcüklerin kullanılması ve süslü/sanatlı bir anlatım yalınlığı bozar.
B. Doğallık(İçtenlik): Anlatımın zorlamadan yapmacıklıktan uzak olarak içten bir anlatımla samimi bir şekilde yapılmasıdır.
- Özellikle denemelerde içtenlik, aranan bir özelliktir.
- Doğallık anlatımın inandırıcılığını sağlar.
C. Özgünlük: Anlatımın veya düşünceleri başka bir anlatıma veya düşünceye benzememesi hiçbir yapıtı veya düşünceyi taklit etmemesidir. Özgünlük anlatımın içeriğinde ya da biçiminde olabileceği gibi her ikisinde de olabilir.
D. Özlülük:
Az sözle çok şey anlatmaktır.
- Anlatım söz yığınından uzak, özet bir nitelik taşır.
- Özlülüğün ustaca kullanımı yoğunluk ve derinliği de beraberinde getirir. Böylece anlatım okura yeni anlamlar düşündürür, çok şey anlatır.
- Özdeyişler ve atasözleri özlü sözlerdir
E. Sağlamlık(Doğruluk): Anlatımın dil bilgisi kurallarına uygun olmasıdır.
- Öge eksikliği eklerin yanlış kullanımı gibi dil bilgisel yanlışlar sağlamlığı bozar.
F. Tutarlılık(Bütünlük): Anlatımın mantıksal kurallara uyması, duygusal ve düşünsel çelişkiler taşımaması konudan sapılmaması tutarlılıkla ilgilidir.
G. Evrensellik:
Tüm insanlığın ilgileneceği konu olma.
Örnek:
Çevre, barış vb. konular evrensel konulardır.
H. Etkileyicilik:
Cümlelerin veya anlatımın okur üzerinde iz bırakmasına denir.
- Ulusallık:
Konunun, ait olduğu ulusun ilgilendiği konulardan oluşmasına denir.
İ. İnandırıcılık
Kişinin anlatımının inandırıcı olması için; kişinin anlattıklarına güvenmesi gerekir. Bunun için de anlatacağı konuyu iyi bilmeli, anlattıklarının doğruluğuna güvenmelidir. Kişi ancak kendi inandığı bir konuda inandırıcı anlatımı yakalayabilir. Anlatılanları mantık çerçevesine oturtabilmek, inandırıcılık açısından çok önemlidir. Buradaki inandırıcılık bir düşünceyi alıcıya zorla benimsetme biçiminde de olmamalıdır. İnandırıcılık, etkileyiciliği yanında getirir. Bunun için de duygular sıcak, düşünceler açık, anlatım özgün ve söyleyiş güzel olmalıdır