KEMAL TAHİR(1910-1973)
Kemal Tahir 15 Nisan 1910’da İstanbul’da doğdu. Asıl ismi Kemal Tahir Demir’dir. Deniz yüzbaşı olan babası, Sultan II. Abdulhamid’in yaverlerindendir. Babasının görevleri nedeniyle ilk eğitimini Türkiye'nin çeşitli yerlerinde tamamladı. 1923'te İstanbul Kasımpaşa’daki Cezayirli Hasan Paşa Rüştiyesi’nden mezun oldu. Galatasaray Lisesi’nde 10'uncu sınıftayken öğrenimini yarıda bıraktı. Avukat katipliği, Zonguldak Kömür İşletmeleri’nde ambar memurluğu yaptı. İstanbul’da Vakit, Haber, Son Posta gazetelerinde düzeltmenlik, röportaj yazarlığı, çevirmenlik yaptı. Yedigün, Karikatür dergilerinde sayfa sekreteri oldu. Karagöz gazetesinde başyazarlık, Tan gazetesinde yazı işleri müdürlüğü yaptı Nazım Hikmet'le beraber yargılandığı Donanma Komutanlığı askeri mahkemesince tutuklandı. Askeri isyana teşvik suçlamasıyla, 15 yıl hapse mahkûm edildi. Çankırı, Çorum, Kırşehir, Malatya ve Nevşehir cezaevlerinde hapis yattı(1938-1950). Genel af yasasıyla serbest kaldı. İstanbul'a döndükten sonra, bir süre İzmir Ticaret gazetesinin İstanbul mümessilliğini yaptı. İktisadi konularda yazılar yazdı, çeviriler yaptı. 6-7 Eylül olayları sırasında gözaltına alındı. Harbiye cezaevinde 6 ay hapis yattı. 14 ay kadar Düşün yayınevini yönetti (1957-1958). 1960'tan sonra tümüyle edebiyata ve özellikle de romana yöneldi.
Kemal Tahir bir süre İzmir Ticaret gazetesinin İstanbul temsilciliği görevinde bulundu. "Körduman", "Bedri Eser", "Samim Aşkın", "F. M. İkinci", "Nurettin Demir", "Ali Gıcırlı" gibi takma isimlerle gazetelere tefrika aşk ve macera romanları, senaryolar yazdı. Fransızca çeviriler yaptı. Aziz Nesin'le birlikte kurdukları Düşün Yayınevi’ni yönetti. Edebiyata şiirle başladı. İlk şiirleri 1931'de "İçtihad" dergisinde yayınlandı. Yeni Kültür, arkadaşlarıyla birlikte kurdukları Geçit, Var, Ses dergilerinde şiirleri çıktı. İlk önemli eseri olan 4 bölümlük "Göl İnsanları" uzun öyküsü Tan gazetesinde tefrika olarak yayınlandı, 1955'te basıldı. Yine 1955'te basılan "Sağırdere" romanıyla adını duyurdu. İstanbul'u bir çerçeve gibi alıp Türklerin Osmanlılıktan Cumhuriyet'e geçişini incelediği şehir romanları dizisinin ilk kitabı "Esir Şehrin İnsanları"nı 1956'da yayınlandı. Bu kitapta Mütareke dönemi İstanbul'unu anlattı. Dizinin diğer kitabı olan "Esir Şehrin Mahpusu" 1961'de, "Hür Şehrin İnsanları" 1976'da basıldı.
Kemal Tahir Marks ve Engels' in Doğu toplumlarıyla ilgili görüşlerini araştırdı. Cumhuriyet dönemi resmi ideolojilerinin dışında kalan Ömer Lütfi Berkan, Mustafa Akdağ, Halil İnalcık, Niyazi Berkes, Şerif Mardin gibi bilim adamlarının eserlerini de inceledi. Vardığı sonuca göre, Osmanlı-Türk toplumu, Marksizm'in toplumların sosyo-ekonomik süreçte birbirini izleyen zorunlu aşamalar olarak gördüğü ilkel topluluk-kölecilik-feodalite-kapitalizm sürecinde yer almaz. Kendi kültürel ve sosyal yapısından kaynaklanan çok daha özel bir gelişme süreci, dinamikleri ile yapısal farklılıkları vardır. Bu nedenle Batılılaşma, gerekli altyapısı olmayan bir topluma, soyut ve biçimsel bir üstyapı getirme çabasından başka bir şey değildir. Köklü bir ekonomik ve toplumsal devrim yapılmadan başlatılan tepeden inme uygulamalar taklitçiliktir. Bu ana fikir çerçevesinde "Devlet Ana"da Osmanlı toplumunun kölecilik ve feodalizmden çok farklı ve insancıl bir temel üzerine kurulduğunu anlatmayı amaçladı. Diğer romanlarında da "Türk insanı ve Türkiye özeli" olgusunu ortaya çıkarmaya çalıştı.
1970 'de akciğer ameliyatı geçiren Tahir, özellikle Marksist terminolojiyi yerlileştirerek, Anadolu’ya uygun bir sol düşünce oluşturmaya çalıştı. Romanlarındaki toplum ve tarih tezleri nedeniyle uzunca bir dönem tartışmaların odağında yer alan Kemal Tahir 21 Nisan 1973’te geçirdiği bir kalp krizi sonucu İstanbul’da öldü.
Kemal Tahir ilk kitaplarında daha çok köy ve köylü sorunlarına eğildi. Daha sonra Türk tarihinin ve özellikle yakın tarihin olaylarını ele aldı. İlk romanları (Sağırdere, Körduman, Köyün Kamburu v.b.) köylü insanların serüvenlerini devlet-ağa-halk ilişkileri açısından anlatır. Bu ilişkilerin iktisadi temellere dayandığını kesin çizgilerle belirtir.
1960'tan sonra Kemal Tahir, romanlarında genellikle uzak ve yakın tarihin siyasi düzenle ilgili olaylarını konu edinir. Türk Dil Kurumu roman ödülünü alan Devlet Ana'da (1967) Osmanlı Devleti'nin kuruluş öyküsünü övgü ile anlatırken, adaletli bir düzenin özlemini ve koşullarını dile getirir.
Buna karşılık aynı yıllarda yazdığı bazı romanlarında (Bozkırdaki Çekirdek, Kurt Kanunu, Yol Ayrımı) Cumhuriyet dönemi ve bu dönemin simgesi olan batılılaşma akımları ve köy kalkınması konusunda oldukça kıyıcı eleştirilerde bulunur. Batıdan gelen özgürlük ve eşitlik gibi kavramların Türkiye'ye aynen uygulanamayacağını savunur. Bununla birlikte romanları son Osmanlı döneminden günümüze kadar Türk toplumunu çeşitli kesimleriyle yansıtan bir ayna niteliği taşır.
Kemal Tahir toplumsal gerçekçi çizgide sürdürdüğü yazarlık yaşamında eserlerinde yalın bir dil kullanmıştır. Bilhassa Orta Anadolu Türkçesini dilinin odak noktasına koydu . Diyaloglarla zenginleştirdi, karizmatik karakterler yarattı. En üretken romancılarımızdan biri oldu.
Kemal Tahir önce köy romanlarıyla başladı, daha sonra tarihsel araştırmalara yöneldi ve zaman zaman düşünürlüğünü ön plana çıkararak romancılığını ikinci plana itti. Köyü, köylüyü, kuvvetli bir gözlemle şehirlilerle köylülerimizin gelişimini yöresel renkleriyle anlatır. Romanları Emile Zola’nın “ Rougon – Maquart’ları ;Balzac’ın “ İnsanlık Komedisi” gibi bir “nehir roman” niteliği taşır. Her romanı günümüzün köy, şehir yaşantılarını Türkiye’nin tarihsel ve toplumsal gelişmeleri içinde ele alan bir diğer romanının devamı gibidir. “ Sahici Türk romanı işçimizle köylümüzün realitesinden çıkacaktır” görüşünü savunur. Ona göre romancı “ Milletindeki insanlık özelliklerini dünya insanlarının değerlerine katarak insanlığı zenginleştirmeye uğraşmalıdır”.
ESERLERİ
Roman:
Sağırdere (1955)
Esir Şehrin İnsanları (1956)
Körduman (1957)
Rahmet Yolları Kesti (1957)
Yedi Çınar Yaylası (1958)
Köyün Kamburu (1959)
Esir Şehrin Mahpusu (1961)
Bozkırdaki Çekirdek (1962)
Kelleci Memet (1962)
Yorgun Savaşçı (1965)
Devlet Ana (1967)
Kurt Kanunu (1969)
Büyük Mal (1970)
Namusçular (1974)
Karılar Koğuşu (1974)
Hür Şehrin İnsanları (1976)
Damağacı (1977)
Bir Mülkiyet Kalesi (1977).
Hikâye
Göl İnsanları (1955)
Notlar
Kemal Tahir’in Notları
Mektup:
Kemal Tahir'den Fatma İrfan'a Mektuplar (1979)
ÖDÜLLERİ
1960 Dost dergisi anketi: Yılın en iyi romancısı
1967-1968 Yunus Nadi Roman Armağanı Yorgun Savaşçı ile
1968 Türk Dil Kurumu Roman Ödülü Devlet Ana ile